Aditz trinkoak

Gramática

Los aditz trinkoak suelen causar confusión al empezar a aprender euskera, pero son mucho más sencillos que lo que aparentan. Es más, ¡Seguro que ya te sabes unos cuantos sin ser consciente de ello!

aditz trinkoak
Los aditz trinkoak son los verbos en euskera que concentran en una única palabra todos los elementos que toman parte en la acción.

En euskera hay dos tipos de formas verbales conjugadas: las formas perifrásticas y los sintéticas (aditz trinkoak).

  • Las formas perifrásticas están formados por la clásica estructura de verbo principal + verbo auxiliar (ekarri dut = he traido).

  • Los aditz trinkoak, en cambio, se componen de un único verbo (nago = yo estoy). Por lo que, sí, son verbos formados siempre por una única palabra.

Ahora, debes saber que no es que haya ciertos verbos que son trinkoak y ya.

Lo que pasa en euskera es que casi todos los verbos son conjugables de forma perifrástica (en 2 palabras), pero hay ciertos verbos concretos para los que las formas trinkoak son de uso generalizado.

Un ejemplo así es el verbo joan, ya que su forma sintética (goaz) se usa mucho más que la perifrástica (joaten gara).

Dichos verbos que se conjugan de manera sintética son unos 30, aunque los más comunes son verbos como: egon, izan, joan, ibili, etorri, eraman, etc. Veamos unos ejemplos:

Ez dakit zer egingo dudan azterketa gainditzeko.

No sé qué voy a hacer para aprobar el examen.

Ajerik bai? Atzoko festaren ondoren zonbia dirudizu!

¿Tienes resaca? ¡Tras la fiesta de ayer pareces un zombi!

Nora zoaz? Bide horrek ondoko herrira zaramatza!

¿Adónde vas? ¡Ese camino te lleva al pueblo de al lado!

Y, curiosamente, suelen tener formas para el pasado, el presente, el hipotético o agintera (órdenes), pero nunca para el futuro.

Y, además, hay formas trinkoak que solo se emplean para ciertas personas, paradigmas o en el lenguaje culto.

Así que nosotros vamos a enseñarte los aditz trinkoak más utilizados, que son los que verdaderamente te serán útiles al empezar a aprender euskera:

Tablas de los aditz trinkoak más comunes

ejemplo de aditz trinkoak

Como decimos, trinkoak hay unos cuantos, pero aquí tienes las tablas del indicativo de los más utilizados según Euskaltzaindia:

Egon (estar):

Persona (NOR)EGON orainaldia (presente)EGON lehenaldia (pasado)
NiNagoNengoen
HiHagoHengoen
HuraDagoZegoen
GuGaudeGeunden
ZuZaudeZeunden
ZuekZaudeteZeundeten
HaiekDaudeZeuden

Burutik jota zaude!

¡Estás loco!

Non zeundeten? Ordubete daramat zuen bila!

¿Dónde estabais? ¡Llevo una hora buscándoos!

Etorri (venir):

NORETORRI orainaldiaETORRI lehenaldia
NiNatorNentorren
HiHatorHentorren
HuraDatorZetorren
GuGatozGentozen
ZuZatozZentozen
ZuekZatozteZentozten
HaiekDatozZetozen

Haiek futbol partidatik datoz.

Ellos vienen del partido de fútbol.

Hi pozik hentorren mutil-lagunarekin egon ondoren!

¡Tú venías contenta despues de estar con tu novio!

Eduki (Tener):

NORKEDUKI orainaldia (NOR 3. pertsonak)EDUKI lehenaldia (NOR 3. pertsonak)
NikDau(z)katNeu(z)kan
HikDau(z)kak / -nHeu(z)kan
HarkDau(z)zkaZeu(z)kan
GukDau(z)kaguGeneu(z)kan
ZukDau(z)kazuZeneu(z)kan
ZuekDau(z)kazueZenau(z)katen
HaiekDau(z)kateZeu(z)katen

NOTA: las letras entre parentésis se aplican cuando NOR es haiek (plural) y no hura.

Zuk dauzkazu kontzerturako sarrerak.

Tú tienes las entradas del concierto.

Haiek zeukaten tabernan lapurtutako dirua!

¡Ellos tenían el dinero robado en el bar!

Ekarri (traer):

NORKEKARRI orainaldia (NOR 3. pertsonak)EKARRI lehenaldia (NOR 3. pertsonak)
NikDakar(tza)tNekar(re/tza)n
HikDakar(tza)k / -nHekar(re/tza)n
HarkDakar(tza)Zekar(re/tza)n
GukDakar(tza)guGenekar(re/tza)n
ZukDakar(tza)zuZenekar(re/tza)n
ZuekDakar(tza)zueZenekar(tza)ten
HaiekDakar(tza)teZekar(tza)ten

Tori! Hiru garagardo dakartzat!

¡Toma! ¡Traigo tres cervezas!

Zer zekarren Gorkak?

¿Qué traía Gorka?

Esan (decir):

NORKESAN orainaldia (NOR = hura)ESAN lehenaldia (NOR = hura)
NikDiotNioen
HikDiok / -nHioen
HarkDioZioen
GukDioguGenioen
ZukDiozuZenioen
ZuekDiozueZenioten
HaiekDioteZioten

Politikariek diote gure herria hobetuko dutela.

Los políticos dicen que van a mejorar nuestro pueblo.

Eta politikariek ez zuten bete ziotena

Y los políticos no han cumplieron con lo que decían…

Iritzi (opinar):

NORKIRITZI orainaldia (NOR = hura)IRITZI lehenaldia (NOR = hura)
NikDeritzotNeritzon
HikDeritzok / -nHeritzon
HarkDeritzoZeritzon
GukDeritzoguGeneritzon
ZukDeritzozuZeneritzon
ZuekDeritzozueZeneritzoten
HaiekDeritzoteZeritzoten

Bihar Urkiolara joan gintezke, zer deritzozu?

Mañana podríamos ir a Urkiola, ¿Qué opinas?

Gaizki neritzon autoak herriko erdigunean debekatzeari.

Me parecía mal el prohibir los coches en el centro del pueblo.

Jardun (ocuparse en):

NORKJARDUN orainaldia (NOR = hura)JARDUN lehenaldia (NOR = hura)
NikDihardutNiharduen
HikDiharduk / -nHiharduen
HarkDiharduZiharduen
GukDiharduguGeniharduen
ZukDiharduzuZeniharduen
ZuekDiharduzueZeniharduten
HaiekDiharduteZiharduten

Lanean dihardut egitekoa bihar aurkezteko.

Estoy trabajando para presentar el trabajo mañana.

Irakaskuntzan ziharduten euskalgintzan lanean hasi ziren arte.

Se dedicaban a la enseñanza hasta que empezaron a trabajar en el euskera.

Joan (ir):

NORJOAN orainaldiaJOAN lehenaldia
NiNoaNindoan
HiHoaHindoan
HuraDoaZihoan
GuGoazGindoazen
ZuZoazZindoazen
ZuekZoazteZindoazten
HaiekDoazZihoazen

Miren Urgull mendiko tontorrera doa egunero.

Miren va todos los días a la punta del monte Urgull.

Udaletxera bidean nindoan Mertxerekin topo egin nuenean.

Iba de camino al ayuntamiento cuando me encontré con Mertxe.

Ibili (andar):

NORIBILI orainaldiaIBILI lehenaldia
NiNabilNenbilen
HiHabilHenbilen
HuraDabilZebilen
GuGabiltzaGenbiltzan
ZuZabiltzaZenbiltzan
ZuekZabiltzateZenbiltzaten
HaiekDabiltzaZebiltzan

Tamalez, nire ordenagailua ez dabil ondo.

Por desgracia mi ordenador no va bien.

Zertan zenbiltzan bart hondartzan?

¿En qué andabas anoche en la playa?

Jakin (saber):

NORKJAKIN orainaldia (NOR = 3. pertsonak)JAKIN lehenaldia (NOR = 3. pertsonak)
NikDaki(zki)tNeki(zki)en
HikDaki(zki)k / -nHeki(zki)en
HarkDaki(zki)Zeki(zki)en
GukDaki(zki)guGeneki(zki)en
ZukDaki(zki)zuZeneki(zki)en
ZuekDaki(zki)zueZeneki(zki)ten
HaiekDaki(zki)teZeki(zki)ten

Oraindik ez dakigu zein den euskararen jatorria.

Todavía no sabemos cuál es el origen del euskera.

Bada al zenekien euskal mitologia oso sakona eta oparoa dela?

¿Sabías que la mitología vasca es muy profunda y próspera?

Eraman (llevar):

NORKERAMAN orainaldia (NOR = 3. pertsonak)ERAMAN lehenaldia (NOR = 3. pertsonak)
NikDarama(tza)tNerama(tza)n
HikDarama(tza)k / -nHerama(tza)n
HarkDarama(tza)Zerama(tza)n
GukDarama(tza)guGenerama(tza)n
ZukDarama(tza)zuZenerama(tza)n
ZuekDarama(tza)zueZenerama(tza)ten
HaiekDarama(tza)teZerama(tza)ten

Jokinek 7 urte daramatza Madrilen.

Jokin lleva 7 años en Madrid.

Abiadura handia zeraman istripua izan zuenean.

Iba a gran velocidad cuando tuvo el accidente.

Irudi (parecer):

NORKIRUDITU orainaldia (NOR = hura)IRUDITU lehenaldia (NOR = hura)
NikDiruditNirudien
HikDirudik / -nHirudien
HarkDirudiZirudien
GukDirudiguGenirudien
ZukDirudizuZenirudien
ZuekDirudizueZeniruditen
HaiekDiruditeZiruditen

Sagardoarekin mozkortzerik ez dagoela? Berria dirudizu!

¿Que no es posible emborracharse con sidra? ¡Pareces nuevo!

2 astez bizarra ez moztuta, Olentzero zirudien.

Sin cortarse la Barba por 2 semanas, parecía Olentzero.

Erabili (usar):

NORKERABILI orainaldia (NOR = 3. pertsonak)ERABILI lehenaldia (NOR = 3. pertsonak)
NikDarabil(tza)tNerabil(e/tza)n
HikDarabil(tza)k / -nHerabil(e/tza)n
HarkDarabil(tza)Zerabil(e/tza)n
GukDarabil(tza)guGenerabil(e/tza)n
ZukDarabil(tza)zuZenerabil(e/tza)n
ZuekDarabil(tza)zueZenerabil(tza)ten
HaiekDarabil(tza)teZerabil(tza)ten

Guk oraindik aditz-taulak darabiltzagu idazlanak egiteko.

Nosotros todavía empleamos las tablas de verbos para hacer las redacciones.

Sakelakoko GPSa nerabilen mendian ez galtzeko.

Usaba el GPS del móvil para no perderme en el monte.

Ikusi (ver):

NORKIKUSI orainaldia (NOR = 3. pertsonak)IKUSI lehenaldia (NOR = 3. pertsonak)
NikDakus((a)/ki)tNekus(a/ki)en
HikDakus((a)/ki)k / -nHekus(a/ki)en
HarkDakus((a)/ki)Zekus(a/ki)en
GukDakus((a)/ki)guGenekus(a/ki)en
ZukDakus((a)/ki)zuZenekus(a/ki)en
ZuekDakus((a)/ki)zueZenekus(a/ki)ten
HaiekDakus((a)/ki)teZekus(a/ki)ten

NOTA: la (a) es opcional y se usa para NOR = hura.

Leihotik dakusat gaua.

Veo la noche desde la ventana.

Aspalditik genekusan beharra Netflixeko telesailak euskaraz izateko.

Veíamos desde hace tiempo la necesidad de tener las series de Netflix en euskera.

Erion (manar):

NOR - NORIERION orainaldiaERION lehenaldia
Hura - HariDarioZerion
Hura - HaieiDarieZerien
Haiek - HariDarizkioZerizkion
Haiek - HaieiDarizkieZerizkien

Zauria egin du eta odola dario.

Se ha hecho una herida y está sangrando.

Auto berria ikustean adurra zerion Iñakiri.

A Iñaki se le caía la baba al ver el coche nuevo.

Etzan (consistir en):

NORETZAN orainaldiaETZAN lehenaldia
HuraDatzaZetzan
HaiekDautzaZeutzan

Zertan datza zure ideia?

¿En qué consiste tu idea?

Jokoak galderak erantzutean zetzan.

El juego consistía en responder preguntas.

Iraun (permanecer):

NORKIRAUN orainaldia (NOR = hura)IRAUN lehenaldia (NOR = hura)
HarkDirauZirauen
HaiekDirauteZirauten

40 urterekin gurasoen etxean dirau zaindu behar dituelako.

Con 40 años sigue en casa de sus padres porque tiene que cuidarlos.

Kobako aztarna eta erremintek bere horretan zirauten.

Los vestigios y herramientas de la cueva seguían allí mismo.

Un par de aclaraciones

¡Ahí tienes todos los verbos que escucharás en tu aventura por el euskera! Y queremos decirte que no te asustes, porque, aunque parecen muchos y complejos, no es así.

Fíjate en que muchos de los verbos comparten las mismas partículas al final del verbo para cada persona (daukagu, daukazu, daukazue, daukate). Además, las raices se repiten entre personas. Y no solo eso: los pasados siempre terminan en -n.

Ahora, como hemos mencionado al principio, los que hemos expuesto aquí ni son todos los aditz trinkoak ni hemos puesto todas sus conjugaciones. Solo hemos puesto lo que más escucharás.

Por lo que si nuestra extensa lista te ha sabido a poco, te dejamos en el apartado "Referencias" de abajo un par de documentos en los que encontrarás los aditz trinkoak al completo 😉.

Sigue con Baldintza - Ondorioa

📖 ¿Sabías que tenemos un curso de euskera online desde 0?

Está formado por lecciones con vídeos, materiales y ejercicios interactivos.

¡Échale un vistazo 😉!

Infografía

📚 ¿Te ha servido este articulo como fuente para algún trabajo? ¡Cítanos de la siguiente forma!

Partekatu (2024). Aditz trinkoak. https://partekatu.com/aditz-trinkoak. Recuperado el 23 de marzo de 2024.

¡Comparte!

¡Ayúdanos a que este artículo llegue a más personas compartiéndolo por tu red social favorita! ¡Nosotros agradeceremos infinitamente tu ayuda!

Compartir